بازار؛ گروه بانک و بیمه: پس از افزایش نرخ ارز و تبعات آن که منجر به رشد سرسام آور قیمت همه کالاها و خدمات در بازار شد، دولت با هدف جبران بخشی از افزایش سطح عمومی قیمت ها و کمک به بهبود معیشت مردم بویژه کم درآمدها، قصد دارد طرح کالابرگ الکترونیکی را در کشور تا پس از ماه مبارک رمضان اجرا کند. اجرای طرحی که به گفته کارشناسان در صورتی که به یارانه های نقدی دست زده نشود، با این اقدام سبد خالی کم درآمدها تا حدی رونق می گیرد اما از آنجایی که گویا این طرح همگانی نیست و قرار است فقط چند دهک پایین درآمدی جامعه بخصوص خانوارهای تحت پوشش نهادهای حمایتی از آن بهره مند شوند، بنابراین قشر حقوق بگیر عایده ای از کالابرگ الکترونیکی نمی برند چرا که این طرح آنگونه که مسئولان می گویند؛ فقط شامل ۳ دهک پایین درآمدی جامعه می شود.
این در حالی است که کارگران و حقوق بگیران ثابت، این روزها با شکاف عمیق بین درآمد و هزینه مواجه اند و به دلیل کم ارزش شدن پول ملی همچنین رشد قیمت کالاها در بازار، گذران زندگی برای آنها به شدت سخت شده است. به طوری که قشر کم درآمد دیگر چون گذشته توان حتی برآورده کردن مایحتاج خود آنگونه که باید باشد را ندارند زیرا تامین هزینه های ضروری چون پرداخت اجاره بهاء، حمل و نقل، خدمات و... را در اولویت قرار می دهند، موضوعی که باعث شده سبد مصرفی این خانوارها تهی شود.
۱۵ همت برای پرداخت طرح کالابرگ الکترونیکی افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی و گروه‌هایی نزدیک به این اقشار در نظر گرفته شده است تا پرداخت شود طرحی که حدود ۲۵ میلیون نفر را شامل خواهد شد و چنانچه این مبلغ افزایش یابد سایر اقشار نیز می‌توانند مشمول دریافت کالابرگ شوند
طرح کالابرگ الکترونیکی همگانی نیست
رویکرد دولت در حمایت از گروه های آسیب پذیر و کم درآمد جامعه به این گونه است که اخیرا وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد؛ در ستاد هماهنگی اقتصادی بنابر دستور رئیس جمهور، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مبلغ ۱۵ همت را به طرح کالابرگ الکترونیکی اختصاص داده است و مجری توزیع کالابرگ نیز وزارت تعاون می باشد. این رقم مبلغی است که برای پرداخت کالابرگ افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی و گروه‌هایی نزدیک به این اقشار بوده تا پرداخت شود که حدود ۲۵ میلیون نفر را شامل خواهد شد و چنانچه این مبلغ افزایش یابد سایر اقشار نیز می‌توانند مشمول دریافت کالابرگ شوند.
به هر حال کالابرگ الکترونیکی نوعی حمایت دولت برای بهبود معیشت اقشار ضعیف و متوسط است که با واریز اعتبار به حساب سرپرستان خانوار، امکان خرید ۱۱ کالای اساسی را فراهم می‌کند. این طرح، نسخه مدرن کوپن‌های کاغذی گذشته است که با فناوری امروز تطبیق یافته و برای دهک‌های اول تا هفتم جامعه طراحی شده است. عملیاتی شدن این طرح در حالی است که سید حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه نیز در مورد اعتبار لازم برای اختصاص کالابرگ در سال آینده گفته است؛ در سال جاری بسته معیشتی برای اقشار ضعیف تر در نظر گرفته شده و در مورد سال آینده پس از ابلاغ بودجه می توان درباره آن اظهار نظر کرد.
طرح کالابرگ چنانچه با استفاده از یارانه نقدی مردم و یا بخشی از آن به کالابرگ الکترونیکی اختصاص یابد بی تردید هیچ موفقیتی را در پی ندارد، به نظر می رسد دولت چنانچه می خواهد به اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه کمک کند، این نوع کمک بایستی جدای از یارانه نقدی باشد
طرح کالابرگ بدون دست زدن به یارانه های نقدی مردم، موفقیت آمیز خواهد بود
حال که قرار است دولت در آستانه سال نو با توجه به شرایط سخت اقتصادی اغلب خانوارها در پی رشد قیمت ها و کاهش قدرت خرید آنها در تامین مایحتاح مورد نیاز سبد مصرفی، بسته معیشتی در قالب کالابرگ را به کم درآمدها ارایه دهد، پدر کوپن ایران به «تحلیل بازار» می گوید؛ این طرح چنانچه با استفاده از یارانه نقدی مردم و یا بخشی از آن به کالابرگ الکترونیکی اختصاص یابد بی تردید هیچ موفقیتی را در پی ندارد، به نظر می رسد دولت چنانچه می خواهد به اقشار ضعیف و کم درآمد جامعه کمک کند، این نوع کمک بایستی جدای از یارانه نقدی باشد و پرداخت یارانه نقدی در کنار اجرای چنین طرحی بدون کم و کاست ادامه یابد.
جواد اسماعیلی، رئیس سابق ستاد بسیج اقتصادی، ملقب به پدر کوپن ایران طی گفت و گویی با «تحلیل بازار» با بیان اینکه بازگشت کوپن و اجرای طرح های حمایتی برای رونق بخشی سفره کم درآمدها در حالی کارساز واقع می شود که دست به یارانه نقدی مردم زده نشود، اظهارداشت: یارانه بگیران بخصوص افرادی که در دهک های پایین درآمدی جامعه قرار دارند اغلب آنها مبلغ ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومانی یارانه معیشت خود را معمولا به جای تهیه کالاهای اساسی، بناچار صرف بخشی از اجاره بهاء خانه، پرداخت اقساط برای خرید کالاهای ضروری چون یخچال، فرش، تلویزیون و یا کمک هزینه تحصیل فرزندانشان اختصاص می دهند و اگر این پول به هر شکلی از آنها گرفته شود دچار مشکل خواهند شد.
کم درآمدها و اقشار ضعیف جامعه چون از روز اول روی پول یارانه نقدی برای اختصاص آن به تامین نیازهای ضروری حساب باز کرده اند، بنابراین چنانچه سیاست ها به گونه ای باشد که تامین اقلام سبد مصرفی خانوار با استفاده از یارانه نقدی باشد، هیچ استقبالی از این طرح نمی شود
یارانه های نقدی که صرف خرید کالاهای اساسی نمی شود
وی در ادامه افزود: کم درآمدها و اقشار ضعیف جامعه چون از روز اول روی پول یارانه نقدی برای اختصاص آن به تامین نیازهای ضروری حساب باز کرده اند، بنابراین چنانچه سیاست ها به گونه ای باشد که تامین اقلام سبد مصرفی خانوار با استفاده از یارانه نقدی باشد، هیچ استقبالی از این طرح نمی شود و چه بسا به نارضایتی کم درآمدها ها و اغلب خانوارهای یارانه بگیر منجر خواهد شد. به همین دلیل دولت هیچ وقت نباید به یارانه کم درآمدها دست بزند زیرا آنها یارانه نقدی را هر چند رقم اندکی است ولی روی چگونگی مصرف آن حساب باز کرده اند.
اسماعیلی به اجرای ناموفق طرح کالابرگ الکترونیکی و تجربه ای که طی سالهای گذشته با اختصاص یارانه نقدی به خرید کالاهای اساسی از فروشگاه اشاره کرد و گفت: در این سالها هم استقبال چندانی از این طرح نشد و طبق گزارش ها فقط حدود ۴ تا ۵ میلیون یارانه های نقدی خود را به کالاهای اساسی اختصاص می دادند زیرا کم درآمدها طالب یارانه نقدی هستند چرا که با این یارانه برخی از چاله های زندگی خود را تا حدی پر می کنند. طرحی که حتی دولت برای توسعه و استقبال مردم از آن حتی رقمی را به عنوان تشویق به خریداران کالاهای اساسی اختصاص می داد ولی این طرح هیچ وقت موفق نشد.
به طور مثال طرح «فجرانه» از بهمن ۱۴۰۲ تا اردیبهشت ۱۴۰۳ اجرا شد. در این مدت، دولت مبلغ ۲۲۰ هزار تومان به‌عنوان اعتبار برای یارانه‌بگیران دهک‌های ۱ تا ۹ واریز کرد که صرف خرید کالاهای اساسی می‌شد. با وجود وعده‌های اولیه برای ادامه طرح در سال ۱۴۰۳، اجرای آن متوقف شد و بودجه‌ای برای آن در قانون بودجه ۱۴۰۳ تخصیص نیافت. بنا به این گزارش، هر چند طرح کوپن الکترونیکی کمک هزینه ای برای اقشار پایین درآمدی در دهک های ۱ تا ۳ جامعه است اما کارشناسان می گویند؛ دولت اگرچه با محدودیت های مالی روبه رو است ولی این طرح باید حداقل تا دهک ۵ درآمدی را پوشش دهد زیرا قشر کم درآمد جامعه به دلیل کاهش قدرت خرید، هم اکنون با فشار مضاعفی برای تهیه مایحتاج ضروری مورد نیاز خود مواجه اند.
